Stefan Prvovenčani – prvi srpski kralj
Nije baš sjajno startovala vladavina Stefana Nemanjića (oko 1166-1227/28) koga je njegov otac veliki župan Stefan Nemanja odredio za naslednika prestola kao srednjeg sina, umesto najastarijeg.
Početak njegove vladavine biće u znaku gorčine starijeg brata Vukana zbog nepravde ali i u neprekidnom strahu da će ga nezadovoljni stariji brat svrgnuti sa prestola, što će se zaista kasnije i dogoditi.
Sve vreme svoje vladavine a i posle u dvogoidišnjem izgnanastvu Stefan Nemanjić će se za presto koji mu je otac ostavio boriti potiv starijeg brata i njegovih moćnih saveznika koji su gledali svoje interese. Vukan sve vreme kuje zaveru, čak i dok je otac Stefan Nemanja još živ i u Hilandaru, svojoj veličanstvenoj zadužbini gde tihuje sa sinom Savom, i posle očeve smrti 1199. godine. Traži pomoć i od pape sa kojim je u dobrim odnosima.
Ali i Stefan koji shvata da bez podrške velikih neće uspeti da se održi na pretestolu, stupa u kontakt sa papom i traži krunu za sebe.
Kada Vukan za to sazna silno će se naljutiti i u savezu sa mađarskom vojskom krenuće 1202. godine na brata. Stefan Nemanjić moraće da se skloni u Bugarsku, gde će sagledati lošu situaciju po sebe i tražiti rešenje.
Sreća će mu se ubrzo osmehnuti, kada su se Mađari povukli iz srpskog Braničeva pred naletom Bugara, Stefan se vratio na presto velikog srpskog župana dok se Vukan povukao u Zetu.
Tako se te 1204. godine ostvarila očeva želja da Stefan vlada Raškom, a da Vukan bude veliki knez jedne oblasti.
Kada se Stefan ustoličio na čelu srpske države, u istoriji Balkanskog poluostrva počelo je jedno novo razdoblje. Srušeno je Vizantijsko carstvo pod naletima krstaša (Četvrti krstaški rat). Nastanak više novih država na tlu stare imperije promenio je odnos snaga na jugoistoku Evrope. Balkan se podelio na dva tabora. U jednom su bile države verne vizantijskom duhu: Srbija i Bugarska dok su u drugom bile nove države koje su bile za latinsku politiku.
Osnivanje Latinskog carstva u Carigradu Stefan Nemanjić je mudro pratio. Miran je ostao i Vukan u Zeti.
Braća su se pomirila tek kada je Sava iz Hilandara početkom 1208. godine doneo očevo telo. U Studenici, 19. februara 1208. godine Nemanja je sahranjen ponovo. Nad njegovim grobom Sava je izmirio braću.
Kao što se u vreme vizantijske nadmoći oženio vizantijskom princezom Evdokijom, koju je u vreme kada je tražio od pape krunu – oterao, navodeći kao razlog podatak da je ona imala šugu i da je uz to još bila neverna (Stefan je Evdokiju izbacio samo u košulji, ljut zbog njenih postupaka), tako se Stefan u novoj raspodeli političkih snaga po drugi put oženio.
Bilo je to 1217.godine, a izabranica je venecijanska princeza Ana Dandolo, unuka slavnog dužda Enrika, koja će pomoći mužu da dobije papsku krunu. Ubrzo po venčanju, koje se odigralo u Veneciji, Stefan je ponovo tražio od pape kraljevsku krunu i izvesnu moralnu potporu. Papa Honorije III odazvao se toj molbi jer je ona značila pridobijanje rimskoj stolici još jedne države.
Stefan je čekao 15 godina krunu i dočekao. Poseban papski legat koji je preko Splita stigao u Srbiju doneo je krunu za Stefana koji je 1217. godine njome krunisan na svečanosti u crkvi Sv. Petra i Pavla u Rasu. Tada je krunu primila i njegova supruga Ana Dandolo. Venčanje krunom drevni je izraz za čin krunisanja. Otada se Stefan naziva Prvovenčani.
Sveti Sava
Sava Nemanjić je Srpskoj crkvi dao nacionalni karakter. Vladiku Grka koga je zatekao u Prizrenu, sklonio je i umesto njega postavio Srbina, svog učenika. Sa naročitom državničkom pažnjom formirao je arhiepiskopije.
Sedište arhiepiskopije bilo je u Žiči, Stefanovoj zadužbini, koja je bila nedaleko od ugarske granice.
Episkopiju je postavio u Dabru, na Limu, na samoj bosanskoj granici, da suzbija bogumilstvo.
Zetska episkopija smeštena je u Boki Kotorskoj, na poluostrvo Prevlaka, van same prave Zete, a humska episkopija u Stonu, pored Dubrovnika.
U ranije vreme pravoslavni manastiri su bili podvrgnuti nadzoru katoličkog barskog nadbiskupa. Posle Savine akcije, međutim, taj odnos počinje da se menja u obrnutom smeru. Sava je pravoslavlje učinio državnom verom nemanjićke Srbije.
Preko sveštenstva na koje je sam neposredno uticao primerom i poukom, Sava je dizao i opšti kulturni nivo celog naroda. Državu Srbiju stvorio je fizički Nemanja, a duhovnu Sava.
Tako je Srbija za vreme Stefana Prvovenčanog Nemanjića dobila dve velike tekovine u svom razvoju: postala je kaljevina, a zahvaljujući bratu Savi dobila je svoju samostalnu crkvenu organizaciju. Ono što je započeo Nemanja, njegova deca Vukan, Stefan i Rastko – kasnije Sveti Sava, dogradila su s velikim uspehom, podižući na Nemanjinim temeljima moćnu državnu tvorevinu.
Poput oca i Stefan Prvovenčani je kraj života proveo kao monah (Simeon). Smrt ga je zadesila iznenada 1227. godine. Sahranjen je u prelepim Sopoćanima, gde će mu se kasnije pridružiti i supruga kraljica Ana Dandolo i sin kralj Uroš I.
Crkvi i narodu ostavio je u nasleđe manastir Žiču, istoriografiji i kulturi biografiju svog oca Stefana Nemanje (Žitije Stefana Nemanje). A sinovima, starijem Radoslavu i mlađem Vladislavu ostavio je sređenu državu i dobre odnose sa susedima – nasleđe koje svako samo može da poželi.
Dijana Dimitrovska
Nebojša Đorđević
beograd car dušan cern crkva crna gora Dijana Dimitrovska dinastija dirigent doktor film freske gitara glumac glumica istorija istoričar karcinom klasična muzika knez lazar knjiga kosmos kosovo i metohija kosovski boj manastir more muzika muzičar narodno pozorište nemanjići pesnik pisac pozorište profesor reditelj slikar slikarka Srbija srednjovekovna srbija stefan nemanja stefan prvovenčani teatar turci tvrđava umetnost vukan nemanjić
ana dandolo, brat vukan, kraljevina, kruna, krunisanje, nemanjići, papska kruna, prva crkva, prva kruna, prvi srpski kralj, sopoćani, srbija kraljevna, stefan nemanjić, stefan prvovenčani, sveti sava, zadužbina žiča
