Remezijana rimska, Bela Palanka srpska, živi svoj dugi život od najmanje dve hiljade godina. Drevni ostaci rimskog utvrđenja, a zatim i ranovizantijskog perioda, krase središte ove varošice na jugu Srbije, dajući neverovatan kontinuitet gradu. Titulu jednog od najstarijih gradova Srbije, Remezijana ( Bela Palanka) deli sa Naisusom ( Nišom), Sirmiumom ( Mitrovica), Horeum Margi (Ćurpija).
Nastao pre više od dve hiljade godina, u vreme kada su Rimljani u provincijama osnivali gradove, ili su već postojeća naselja iz predrimskog perioda dograđivali kako bi u njih naselili svoje građane i islužene vojnike. Ipak, sasvim je moguće da je Remezijana u vreme dolaska Rimljana već postojala jer su Rimljani nadograđivali stara naselja koja su zatekli. Bio je na odličnoj poziciji: na velikom vojnom putu koji je prolazio kroz centar Ilirskog poluostrva i koji je predstavljao glavnu sponu između zapadne Evrope i Konstantinopolja, novog Rima.
Status municipija, gradske sredine dodeljivan je najčešće baš takvim drevnim mestima. Naseljavanje isluženih vojnika u podunavskim provincijama započeto je krajem 1. veka i brzo je rastao. Malo kasnije, u te gradove naseljavaće se regruti poreklom iz balkanskih provincija. Najveći broj vojnika vodio je poreklom iz Dalmacije, Makedonije, Trakije, Donje Mezije i Male Azije., kao i Sirmijuma i drugih panonskih gradova i Remezijane i drugih gornjomezijskih gradova. Veoma malo je naseljavano Italika.
Iako je Remezijana imala svoju prošlost, rimski pisci su je smatrali, kao i druge provincijske gradove u našim krajevima, veoma zaostalim gradom. Tako rimski pisac iz 5. veka navodi da su „Bese iz okoline grada Remezijane poluvarvari“.
Zaostalu provinciju su, međutim, itekako iskorišćavali. Rudnici na teritoriji današnje Srbije bili su im glavna meta i njihova eksploatiacija započinje u poslednjim decenijama 1. veka. Rudarska aktivnost je ostavila traga u toponomastici koja je u 6. veku zabeležena kod Prokopija, između ostalog i u oblasti Remezijane.
Nadiruće hrišćanstvo koje su najverovatnije sa Istoka preneli vojnici i trgovci , kao i orijentalne kultove u 2. i 3.veku, doneće „tadašnjoj Srbiji“ episkopije. Istina mali broj, jer pre sabora u Serdiki 343. godine, one nisu formirane. Prvi poznati episkop Remezijane, ali i crkveni pisac, bio je Niketa čija delatnost pada u vreme između 366 i 415. godine. On je pokrštavao Bese koji su bili poluvarvari, kako se navodi, zbog čega je bilo sukoba sa autohtonim plemenima koji su imali svoju veru. Hrišćanstvo se sukobljavalo i sa Rimljanima.
Značajna zbog toga što je bila središte rudničke oblasti, Remezijana se razvija i uprkos tome što je u blizini velikih gradskih centara Naisusa ( Niš) i Sardike ( Sofija), dobija samostalnu oblast – Regio Remesianensis. U gradu borave kopači zlata koje se pojavljuju i koji po propisanim skalama prodaju vlastima iskopane metale.
Strašni Huni sa dalekog severa u potpunosti će razoriti Remezijanu kao i druge provincijske gradove, koje će vizantijski car Justinijan u vremenu koje dolazi – obnavljatii. Grad će ostati celovit do kraja 6. veka, kada upadaju Avari, koji su na Uskrs 599. godine porazili Rimljane koje je predvodio vojskovođa Komentiol.
Pravougaono utvrđenje iz rimskog i ranovizantijskog perioda i poligonalne kule – preživele su nebrojana razaranja i obnove. Kao i bazilike, vile, nekropole i druge antičke građevine čiji se ostaci i danas vide.
Dve južne nekropole iz 5. veka su čuvale blago koje je 1923. godine otkriveno a Narodni muzej Srbije ih zatim otkupio od nalazača: dva medaljona sa kamejama, zlatnu minđušu sa plavim kamenom, šest članaka zlatnog lanca, novac Maksimijana Herkulija, dva staklena, zemljani sud i srebrnu kopču.
I danas lovci na antičko blago pohode kraj oko nekadašnje Remezijane, sanjajući o malom ili velikom blagu kojim je obilovalo veliko Rimsko carstvo.
Dijana Dimitrovska
autori beograd car dušan crkva crna gora Dijana Dimitrovska dinastija dirigent doktor film freske glumac glumica istorija istoričar knez lazar knjiga kosovski boj manastir manastiri more muzika muzičar nauka naučnik nebojša đorđević nemanjići pesnik pisac pozorište profesor profesorka reditelj slikar slikarka SPC srbi Srbija srednjovekovna srbija stefan nemanja stefan prvovenčani svi srpski vladari tvrđava umetnost voda
