Smenjivali su se tu najrazličitiji narodi od pradavnina, i Rimiljani, Vizantinci, Vizigoti, Avari, Sloveni, a vidre kojih je tu bilo izgleda oduvek, dočekivale su i ispraćale sa istorijske scene sve njih. Bile su tu i u daleko i maglovito vreme prednemanjića koje nam nije ostavilo mnogo zapisa o dinastijama koje su vladale tadašnjom Srbijom.
Arheološka istraživanja provedena poslednje decenije na lokalitetu tvrđave Brangović, u okolini Valjeva, potvrdila su da su ova lepa stvorenja živela u kanjonu Gradac, gde je i misteriozna tvrđava Brangović, pre više od 1600 godina, baš kao i danas.
Misteriozna tvrđava koja tek treba da se „ otkriva“ nastala je u 4. veku. Imala je izuzetno debele zidove i, nekoliko manjih i veliku donžon kulu.
Smeštena da bolje ne može biti, nedostupna sa svih strana, bio je odlično mesto za bezbedan život.
U središtu utvrđenja, pronađeni su ostaci crkve koja je podignuta, najverovatnije, prilikom obnove tvrđave koja se dogodila krajem 5. ili početkom 6.veka. Crkva je podignuta preko neke starije građevine iz 4.veka koja je bila izgorela. Bila je to jednobrodna građevina, sa kamenim zidovima (sačuvanim u visini od dva metra). Pod crkve bio je od maltera kao i zidovi i to, kažu arheolozi, od izuzetno kvalitetnog maltera koji se sačuvao do danas.
U oltarskoj apsidi crkve otkriveno je kameno sedište za episkopa i sveštenike, zbog čega se smatra da je Brangović bilo središte episkopije za ovaj deo Balkana, baš kako i govori neko daleko predanje.
Ukoliko u daljim istraživanja dokazi to potvrde, otkrivena crkva u utvrđenju Brangović predstavljaće najstariju crkvu u Šabačko-valjevskoj eparhiji, dok će utvrđenje Brangović poneti titulu najstarijeg urbanog mesta od 1600 godina.
Crkva u tvrđavi Brangović ipak nije bila dugogo veka: već krajem 6. veka srušena je tokom slovenske i avarske opsade. I taj događaj je ostavio duboke tragove na lokalitetu.
Bitka za tvrđavu se vodila dugo i uporno o čemu svedoče brojno oružje i polomljeno i celo, nađeno u zidinama.
Uz samu crkvu, na lokalitetu Brnagović arheolozi su pronašli dve prostorije i ozidanu grobnicu koja je opljačkana još u antičko doba.
Otkriven je i još stariji sloj iz predrimskog perioda, moguće iz 1. ili 2. veka, sa obiljem keramike, kostiju raznih domaćih i diljih životinja koje su uglavnom pečene, zatim dosta novčića, ruda, pa čak i paste od stakla.
Grad je postojao još u praistoriji, u gvozdenom dobu, a napušten je definitivno u 10. veku, ili kako kaže arheolog Radivoje Arsić, najverovatnije u vreme ratova srpskog kneza Časlava sa Ugarima.
Otkrivanje novih slojeva prošlosti na utvrđenju Brangović oduševilo je arheologe i zbog činjenice što ono može da dočara život pre dinastije Nemanjić.
Budući da je Brangovina bila važna strateška tačka na antičkom putu koji je spajao kotlinu u kojoj se nalazi današnje Valjevo sa Podrinjem i rudarskim delovima koji su davali zlato, srebro, bakar i olovo, može se rekonstruisati život iz prednemanjićkog perioda.
Dva veka pre Nemanjića na prostoru gde je danas tvrđava Brangović cvetala je država Srba koja se prostirala između Drine i Save. Utvrđenje Brangović i istina o njemu može da pomogne da se bolje osvetli država Srba pre Nemanjića.
Tvrđava Brangović i njeni veseli „stanovnici“ dalje priča svoju milenijumsku priču. Smenjivali su se tu najrazličitiji narodi od pradavnina, i Rimiljani, Vizantinci, Vizigoti, Avari, Sloveni, a vidre kojih je tu bilo oduvek dočekivale su i ispraćali sa istorijske scene sve njih. Bile su tu i u daleko i maglovito vreme prednemanjića koje nam nije ostavilo mnogo zapisa o dinastijama koje su vladale tadašnjom Srbijom.
Arheološka istraživanja provedena poslednje decenije na lokalitetu tvrđave Brangović, u okolini Valjeva, potvrdila su da su ova lepa stvorenja živela u kanjonu Gradac, gde je i misteriozna tvrđava Brangović, pre više od 1600 godina, baš kao i danas.
Misteriozna tvrđava koja tek treba da se „ otkriva“ nastala je u 4. veku. Imala je izuzetno debele zidove i, nekoliko manjih i veliku donžon kulu.
Smeštena da bolje ne može biti, nedostupna sa svih strana, bio je odlično mesto za bezbedan život.
U središtu utvrđenja, pronađeni su ostaci crkve koja je podignuta, najverovatnije, prilikom obnove tvrđave koja se dogodila krajem 5. ili početkom 6.veka. Crkva je podignuta preko neke starije građevine iz 4.veka koja je bila izgorela. Bila je to jednobrodna građevina, sa kamenim zidovima (sačuvanim u visini od dva metra). Pod crkve bio je od maltera kao i zidovi i to, kažu arheolozi, od izuzetno kvalitetnog maltera koji se sačuvao do danas.
U oltarskoj apsidi crkve otkriveno je kameno sedište za episkopa i sveštenike, zbog čega se smatra da je Brangović bilo središte episkopije za ovaj deo Balkana, baš kako i govori neko daleko predanje.
Ukoliko u daljim istraživanja dokazi to potvrde, otkrivena crkva u utvrđenju Brangović predstavljaće najstariju crkvu u Šabačko-valjevskoj eparhiji, dok će utvrđenje Brangović poneti titulu najstarijeg urbanog mesta od 1600 godina.
Crkva u utvrđenju Brangović ipak nije bila dugogo veka: već krajem 6. veka srušena je tokom slovenske i avarske opsade. I taj događaj je ostavio duboke tragove na lokalitetu.
Bitka za tvrđavu se vodila dugo i uporno o čemu svedoče brojno oružje i polomljeno i celo, nađeno u zidinama.
Uz samu crkvu, na lokalitetu Brnagović arheolozi su pronašli dve prostorije i ozidanu grobnicu koja je opljačkana još u antičko doba.
Otkriven je i još stariji sloj iz predrimskog perioda, moguće iz 1. ili 2. veka, sa obiljem keramike, kostiju raznih domaćih i diljih životinja koje su uglavnom pečene, zatim dosta novčića, ruda, pa čak i paste od stakla.
Grad je postojao još u praistoriji, u gvozdenom dobu, a napušten je definitivno u 10. veku, ili kako kaže arheolog Radivoje Arsić, najverovatnije u vreme ratova srpskog kneza Časlava sa Ugarima.
Otkrivanje novih slojeva prošlosti na utvrđenju Brangović oduševilo je arheologe i zbog činjenice što ono može da dočara život pre dinastije Nemanjić.
Budući da je Brangovina bila važna strateška tačka na antičkom putu koji je spajao kotlinu u kojoj se nalazi današnje Valjevo sa Podrinjem i rudarskim delovima koji su davali zlato, srebro, bakar i olovo, može se rekonstruisati život iz prednemanjićkog perioda.
Dva veka pre Nemanjića na prostoru gde je danas utvrđenje Brangović cvetala je država Srba koja se prostirala između Drine i Save. Utvrđenje Brangović i istina o njemu može da pomogne da se bolje osvetli država Srba pre Nemanjića.
Zamislite, grad Viminacijum, peti je vek. Grad Viminacijum, 12 kilometara od današnjeg Požarevca. U gradu od oko 48.000 stanovnika sve vri kao u košnici. Tu se gužvaju najrazličitije nacije, mogu se videti raznobojne nošnje od lana, grubog i finijeg, odela tkana konopljom, dominira rimski stil izmešan sa raznim paganskim elementima.
Ulice su široke, čiste, ljudi hitaju svojim poslom, trguje se. U gostionicama se pije vino iz zemljanih čaša, pivo i medovača, ima brze hrane kao što je odrezak ili hleb sa raznim namazima od povrća, menjačnicama ne zna se broj jer u glavnom gradu rimske provincije Gornje Mezije gde se račvaju putevi na sve četiri strane sveta ima mnogo valuta i svaka može da se promeni.
– Ima svega što god vam padne na pamet – kaže profesor Miomir Korać, direktor Arheološkog instituta u Beogradu i rukovodilac projekta Viminacijum, zahvaljujući kome je ovaj nekadašnji grad i vojni logor ( trajao od 1. do 7. veka) postao popularan i van Srbije. – U to doba Rimljani u velikim gradovima imaju ležećeg policajca da dvokolice ne bi zgazile decu i stare, uspešno se operiše katarakta, koriste se pilule kao narkotici… Antički čovek je izuzetno napredan i bez obzira na to što mi mislimo da smo mnogo napredovali on bi se iznenadio jedino kada bi video avion
Amfiteatar
Amfiteatar u Viminacijumu jedan je od malobrojnih sačuvanih. Imao je oko 7.000 mesta i građen je od sibirske jele. Očuvana je gornja konstrukcija i podzemni deo arene gde su se pripremali gladijatori. Prilikom obnove amfiteatra arheolozi su pronašli 50.000 predmeta od kojih 1.000 od zlata, i više desetina unikata izuzetne vrednosti.
o Da li tako, zamišljajući ondašnje situacije, razgovaraju arheolozi?
– Da. Generalno, razgovaramo kao da smo tamo. Uklapamo se u to vreme, vidimo državu, grad, vidimo kako sve funkcioniše, zdravstvo, službe, činovnici, gradska uprava. Prebacujemo se fizički u to doba.
O Šta vas najviše fascinira u Viminacijumu?
– Bukvalno sve. Viminacijum je bio važan grad. Gotovo da nije bilo rimskog imperatora koji nije prošao kroz Viminacijum, ili u njemu boravio, duže ili kraće vreme. Bio je tu Trajan tokom zime me 98/99. godine, u okviru priprema za rat sa Dačanima. Hadrijan je dva puta bio u organizovanom lovu, u dva maha posećuje ga i Septimije Sever, a kasnije su u njemu boravili i drugi imperatori: Gordijan III, Filip Arabljanin, Trebonije Gal, Hostilijan, Dioklecijan, Konstantin Veliki, Konstancije I i Julijan. Koliko je poznato, Gracijan je bio poslednji imperator koji je posetio Viminacijum.
Viminacijumski meni
Šta se jelo i pilo u Viminacijumu, može da se proba na licu mesta. Tursti koju dođu na ovaj lokalitet mogu da ručaju u rimskoj kuhinji („Cucina Romana”), u trpezariji koja je replika nekadašnje, sva od rezbarenog drveta, sa klupama, stolicama i stolovima, dok su zidovi oslikani mitološkim motivima. Na meniju je hleb bez aditiva, od punog zrna raži, razni namazi od graška, boba, maslina, sira, jaja, zatim suvo meso i riba. Glavna jela su sve vrste mesa sa mnoštvom začina koje su Rimljani obilato koristili, kao što su korijander, lovor, peršun, biber, beli luk, med, kim ali i gurum koji se pravio tako što se riba iskuvala i pomešala sa dosta soli i drugih začina. Pilo se, naravno, vino belo, žuto, roze i crveno u koje su stavljani razni začini i voda. Vino se pilo toplo ili tokom leta rashlađeno snegom.
O Koliko je grad Viminacijum bio veliki ?
– Za ondašnje okvire je to ogroman grad, kao danas Meksiko Siti, na primer, ili Hong Kong. Imao je više desetina hiljada stanovnika,do 48.000, kao danas grad koji ima više desetina miliona stanovnika. Grad Viminacijum je nastao oko logora koji je bio sedište VII Klaudijeve legije.
O Zašto je postao poznat u svetu?
-Po tome što je to lokalitet mesto na kojem je obrađeno najviše vojnih grobova. Ja lično, otkopao sam 300 – 400 grobova.
O Srbija ima šta da ponudi sve brojnijim strancima koji pohode našu zemlju?
– Da, naravno. Ali, takođe, moram da napomenem da nas nisu naučili da našu prošlost moramo da čuvamo. Prošlost je budućnost, i zato je taj momenat važan. Našu baštinu bi trebalo da iskristimo što bolje jer drugi narodi od svoje prošlosti zarađuju veliki novac, a mi to još ne umemo da radimo.
Monogram
Viminacijum se prostirao na 450 hektara i za trećinu je bio veći od Pompeje. Arheolozi se nadaju da će iskopati i carsku palatu, kovnicu novca i druge objekte. U Viminacijumu je pronađen jedan od najlepših i najočuvanijih Hristovih monograma. To je monogram kakav je car Konstantin video u snu pre odsudne bitke sa Meksencijem kod Milvijskog mosta, posle koje je zavladao celim Rimom. Hrišćanski pisac iz 4. veka Laktancije zapisao je da su se caru na nebu ukazala grčka slova x (hi) i р (ro), što je skraćenica od grčke reči Hristos.
Meni
O Većina ljudi zamišlja arheologa kao Indijanu Džonsa. A zapravo, on više vremena provede za stolom?
– Danas je u arheologiji mnogo različitih stručnjaka. Projekat nazvan grad Viminacijum, pored arheologa, okuplja matematičare, elektroinženjere, geofizičare, geologe, biologe, hemičare, istraživače koji se bave daljinskom detekcijom, 3D modelovanjem i prepoznavanjem oblika, ali i veštačkom inteligencijom. Tu su forenzičari, stručnjaci za satelitske navigacije…Osim analitike, danas je potrebna i fizička pripremljenost za teren. Istraživanja obično traju po desetak meseci i morate biti spremni da to izdržite. Neka istraživanja traju i po 30 godina, kao što je to u mom slučaju.
o Svaki arheolog sanja da pronađeno nešto veliko, dragoceno, vredno, posebno. Vi ste imali sreće?
– Da. Moj život je Viminacijum. Ja sam njegov sluga. Ja mu se dobrovoljno predajem zato što je to nešto izvanredno. Veliki arheolozi, kao što su Srejović ili Garašanin, naučili su me da je u arheologiji sve višedecenijski rad, dakle ne višegodišnji! Višedecenijski, koji na kraju može da da senzaciju. Arheologija je nauka senzacije s krajnjim dometom, a iza nje se krije strpljivi, višedecenijski rad. Imam dečju znatiželju i potrebu da otkrivam i da se tome radujem, ali moram da kažem da shvatam da sam privilegovan zato što radim na Viminacijumu. Viminacijum fascinira obične ljude, a kamoli arheologe.
O Koja su , po vama tri najlepša srpska kulturna spomenika?
– Lepenski vir, Gamzigrad, Dečani. I naravno, svi drugi…
o Da li je naša prošlost stvarno zanimljiva ili samo to mi mislimo jer je prosto naša?
– Ona je fascinantna. Pre 10.000 godina stanovnici Lepenskog vira počeli su da prave nešto što nije hrana, male figure. Pre 7000 godina imali smo prve metalurge na svetu, onda dolazi Vinčanska kultura koja se prostire od Nemačke i Slovenije do Bugarske i Grčke. Na našem području se rodilo 18 rimskih imperatora. To je četvrtina svih imperatora… Bili smo veliki i to nam daje nadu da ćemo opet biti. Siguran sam u to. Sve te različitosti napravile su istorijsko đubrivo iz koga niču najlepše „lale”, kao što su Tesla, Milanković, Djoković…
Mamuti
U blizini Viminacijuma je 2009. godine pronađen skelet mamuta starog oko milion godina, popularno nazvanog Vika. Mamutica Vika spada među najstarije na svetu (potiče iz praistorijskog perioda, miocena). Zahvaljujući Viki, otvoren je u junu 2014. godine „Mamut park“ koji se prostire na 1.500 kvadratnih metara i zapravo je u podzemnoj pećini, gde su smešteni skeleti i ostaci još četiri mamuta, iskopanih 2011. godine koji su nazvani: Nosko, Trbuško, Đomla i Lenka.
O Da li je arheologu jasnije ko su Srbi?
– Postoji jedan mineral, stroncijum koji ima veliki poluraspad meren u hiljadama godina, a koji se koristi u istraživanjima u arheologiji. On se taloži u kostima i zubima i pokazuje nam odakle potiču ti ljudi. U Viminacijumu mapiramo stroncijum od 2010. godine u saradnji sa Antropološkom zbirkom iz Minhena. Rezultati pokazuju da od 9 kategorija ljudi koje smo mapirali i istražili 7 uopšte nisu sa našeg područja! Tako da, ruku na srce, lično, uopšte ne znam ko smo mi.
